Stwierdzenie nieważności małżeństwa, czasem błędnie określane jako  „rozwód kościelny” lub „unieważnienie małżeństwa kościelnego”, to instytucja prawna, która pozwala zweryfikować, czy małżeństwo zostało ważnie zawarte tzn. zgodnie ze wszystkimi normami prawa kanonicznego. Weryfikacja ta odbywa się w formie procesu przed odpowiednim Trybunałem Kościelnym. W momencie, gdy potwierdzi on, że faktycznie małżeństwo zostało nieważnie zawarte można powtórnie zawrzeć sakrament małżeństwa.

Innymi słowy chodzi o odpowiedź na pytanie czy konkretne małżeństwo zostało zawarte ważnie czy też nie. Sędzia kościelny spoglądając na moment zawarcia małżeństwa – niezależnie od tego ile lat temu to wydarzenie miało miejsce – stara się dotrzeć do prawdy o tym w jakiej dyspozycji były wówczas strony zgadzając się na małżeństwo ze sobą. Czy ich zgoda małżeńska nie była z jakichś powodów dotknięta poważną wadą, która w konsekwencji powodowałaby nieważność ich małżeństwa.